Cách dùng thuốc hợp với thức ăn

Ảnh hưởng của thuốc đến ăn uống Thuốc là những chất hóa học hoặc hoạt chất được bào chế từ thảo mộc dùng điều trị và đề phòng một số bệnh. Thuốc vào thân sẽ sang trọng ba thời đoạn: Hòa tan trong bộ máy tiêu hóa, tiếp nhận vào máu, chuyển đến các tế bào, tạo ra các tác dụng mong muốn điều trị bệnh. Thuốc được phân phối nhiều nhất vào tim, gan, thận, não, một phần ít hơn vào bắp cơ, da, tổ chức mỡ. Trong quá trình chuyển hóa của thuốc, có thể tạo ra các tác dụng sau: Làm giảm khẩu vị, làm mất đi sự ngon miệng và có thể đưa tới suy dinh dưỡng, như các loại: sulfasalazine trị bệnh tê thấp; colchicine chữa gút; chlorpropamide chữa tiểu đường; thuốc lợi tiểu furosemide, hydrochlorothiazide; thuốc trị suy tim digitalis; thuốc an thần temazepam; đặc biệt là các hóa chất trị ung thư làm cho người bệnh buồn nôn, giảm vị giác, thấy thức ăn không còn hấp dẫn. Thuốc làm giảm hoặc đổi thay vị giác rất nhiều như thuốc an thần meprobamate, thuốc ngủ dalmane, thuốc chống trầm cảm lithium, thuốc kháng nấm griseofulvin… Thuốc làm tăng sự thèm ăn có periactin, marijuana giúp ăn ngon hơn và tăng cân; ngược lại, thuốc làm giảm sự thèm ăn có cocaine, amphetamine. Uống quá nhiều rượu đưa tới suy dinh dưỡng, thiếu các vi-ta-min B6, B1 và folic acid… Ảnh hưởng của thuốc đến sự hấp thu thức ăn Thức ăn và thuốc uống là nhu cầu quan yếu của con người đương đại. Hầu hết thuốc và thức ăn đều được tiếp thụ ở ruột non. Do đó, một số thuốc có thể làm giảm khả năng kết nạp thức ăn của niêm mạc ruột và bao tử, giảm thời kì thức ăn ở lại trong ruột. Chả hạn dầu khoáng dùng làm thuốc nhuận tràng, sau khi uống, thuốc làm lòng ruột trơn nhờn. Các vi-ta-min tan trong chất béo như A, D, E, K sẽ hòa vào dầu thuốc, thoát ra khỏi ruột mà không được tiếp thu. Một số thuốc làm giảm tác dụng của men tiêu hóa, làm giảm tiếp thu thức ăn như các thuốc hạ cholesterol, thuốc kháng sinh neomycin giảm tác dụng của mật, gây khó khăn cho sự tiêu hóa thức ăn có chất béo. Thuốc cimetidine giảm acid bao tử, làm giảm hấp thu vi-ta-min B12 do ức chế vi-ta-min này tách rời khỏi thức ăn. Thuốc aspirin và các dược phẩm có tính acid làm thương tổn niêm mạc bao tử dẫn đến giảm hấp thu thức ăn… Ảnh hưởng của thuốc tới sự chuyển hóa và bài xuất Chất dinh dưỡng trong thức ăn được tiếp thụ, chuyển hóa thành năng lượng và các phần tử cơ bản để cấu tạo tế bào. Sự chuyển hóa các chất xảy ra nhờ các enzym xúc tác. Một số thuốc ức chế sự tổng hợp enzym bằng cách lấy đi vài vi chất cần thiết cho việc tạo ra enzym đó. Thí dụ, thuốc methrotrexate điều trị ung thư máu, viêm khớp; thuốc pyrimethamine chữa sốt rét, hai loại thuốc này lấy đi acid folic trong ADN của enzym làm cho men tiêu hóa mất tác dụng và bị tiêu hủy. Thuốc và thức ăn có thể phối hợp, tạo ra một hợp chất mà cơ thể không dùng được như: Uống INH để điều trị và phòng bệnh lao, INH sẽ kết hợp với vi-ta-min B6 có trong thức ăn tạo thành một hợp chất mà thân không dùng được B6 nữa. Do vậy, khi dùng thuốc INH cần phải uống bổ sung vi-ta-min B6. Thuốc làm cho sự chuyển hóa chất dinh dưỡng mất đi một số chất cần thiết cho thân thể như thuốc lợi tiểu làm tăng đào thải can-xi, ka-li, kẽm theo nước đái, làm cho thân bị thiếu những chất này. Lời khuyên của thầy thuốc Tránh được các tác dụng tương tác có hại thì việc ăn uống và sử dụng thuốc men mới có thể an toàn và đạt được những hiệu quả tốt. Để tránh hậu quả tương tác xấu giữa thuốc và thức ăn, người bệnh cần thông thuộc các ưu và nhược điểm của thuốc. Khi đã bị ăn mất ngon, miệng khô đắng, bạn hãy hỏi bác sĩ xem thuốc mà bạn đang dùng có gây ra khó khăn trong ăn uống hay không. Trên thực tiễn rất nhiều loại thuốc cả Đông và Tây y, có thuộc tính lí hóa phức tạp, có tương tác rất đa dạng với thức ăn. Cho nên, mọi người không nên tự tiện dùng thuốc mà chỉ dùng theo chỉ định của bác sĩ và lời dặn chừng thức ăn khi dùng từng loại thuốc cụ thể. (Theo ThS Bùi Quỳnh Nga)