Chuyên gia Nguyễn Trần Bạt: Lào, Campuchia đã vượt Việt Nam rồi!

bàn thảo sau vắng khảo sát của phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam VCCI thực hiện với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), so sánh các chỉ số cơ bản ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của họ vào Việt Nam với các nước lân cận, chuyên gia Nguyễn Trần Bạt, Chủ tịch InvestConsult Group, đã phân tách kỹ hơn những điểm mạnh, yếu của Việt Nam trong vấn đề thu hút FDI thời kì qua. Ông cũng cho rằng, môi trường của Việt Nam hiện thời chưa thuận lợi chuyển giao công nghệ, vì không thể "giao trứng cho ác" nên Việt Nam phải chứng minh không là ác để cho người ta giao trứng. Sự hấp dẫn FDI đang kém đi thưa Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh 2013 của VCCI cho thấy, có đến 54% doanh nghiệp FDI được khảo sát trước khi chọn Việt Nam đã từng cân nhắc đầu tư vào các nước Trung Quốc 11,1%, Thái Lan 10,6% và Campuchia 7,7%… đặc biệt là Lào 4,13% trong khi năm 2012 chỉ khoảng 32%? Phải chăng Việt Nam đã kém hấp dẫn so với các nước Đông Nam Á khác? Cách đưa số liệu như vậy không phản chiếu hay không tạo điều kiện thuận lợi cho chúng ta đưa ra bất kỳ kết luận gì kiên cố. Các nhà đầu tư nước ngoài trước khi đến Việt Nam cân nhắc đến Lào, Campuchia hay Thái Lan, Trung Quốc là chuyện bình thường. Nhà đầu tư, cân nhắc bằng chính họ và bằng kết quả các tổ chức dịch vụ nghiên cứu cung cấp cho họ. Việc đưa ra những so sánh ấy rất bất lợi trong quan hệ với Trung Quốc, vì đây là hai đối tượng rất khó so sánh với nhau. Còn so sánh với Lào, Campuchia thì có vẻ trịch thượng. Trong quan hệ quốc tế, thái độ này không thích hợp cho lắm. Tuy nhiên, chúng ta buộc phải kết luận rằng tính hấp dẫn đầu tư nước ngoài của Việt Nam đang kém đi. Các nhà đầu tư nước ngoài xếp hạng cơ sở hạ tầng của Việt Nam ngang với Campuchia và Lào, trong khi tham nhũng và gánh nặng quy định pháp luật Việt Nam bị nhận xét ở mức cao hơn. Đây có phải là nguyên cớ khiến doanh nghiệp FDI cân nhắc? Có một lần khi tôi làm việc với Sở Văn hóa, Thể thao và du lịch Đà Nẵng, anh giám đốc có nói với tôi rằng, nếu đem so với Huế và Hội An thì Đà Nẵng kém ở chỗ không có di sản. Tôi nói là nếu chúng ta không có di sản thì chúng ta có tài sản. Người ta dự vào quá trình cạnh tranh bằng rất nhiều tiêu chuẩn, văn hóa, còn cơ sở hạ tầng được xét vào loại tài sản, bởi nó là kết quả của đầu tư. Như vậy, so ra thì chúng ta kém Campuchia rõ ràng về mặt di sản, kém Lào về sự bảo tồn các dạng tự nhiên tức thị tính hoang vu, hoang vắng, tồn tại một cách tự nhiên, mà tự nhiên có nhẽ cũng là một loại di sản. Chúng ta chỉ có tài sản , chúng ta phát triển trước họ, đi trước họ trong chuyện mở cửa, kêu gọi đầu tư nước ngoài. Công ty của tôi đã từng giúp Bộ Khoa học và Công nghệ Lào xây dựng một số dịch vụ liên hệ đến sở hữu trí óc, qua đó tôi hiểu họ đi sau chúng ta. Họ đi sau nên thản nhiên xem kém hơn thì không đúng, cũng như chẳng thể nói hoa hậu năm trước và năm sau ai đẹp hơn được. Tất nhiên bao giờ thế hệ trẻ cũng có ưu thế, các nước mới phát triển, mới mở cửa cũng vậy. Nhưng người Lào tạo ra ưu thế chứ không phải chỉ có chúng ta giúp người ta tạo ra ưu thế. Người Lào mở cửa với cánh phía Tây là Thái Lan, do vậy các nguồn lực kinh tế không chỉ đi từ phía Đông là Việt Nam. Chúng ta có đường 7, đường 9, một số đường đi sang Lào, nhưng ở Thái Lan họ cũng sang Lào bằng rất nhiều con đường. Gần đây họ mở cửa cả biên cương phía Bắc là Trung Quốc. Người Lào cố dứt ra khỏi tình trạng lệ thuộc một phía trong quá trình mở cửa giang sơn, đấy là một sự sáng tạo địa chính trị. Các nhà nước đều tìm cách bứt ra khỏi tình trạng lệ thuộc, Camuchia cũng thế. Còn cơ sở hạ tầng, nếu bây chừ người ta đánh giá Việt Nam kém hay bằng Lào, Campuchia thì là một vấn đề, bởi chúng ta đi trước mà không giải quyết được cơ sở hạ tầng, cái đấy là một lỗi. Đây là một cảnh báo buộc phải lưu ý, chưa kể thứ bực tham nhũng cao hơn Lào và Campuchia. Tham nhũng đề đạt sự quấy rầy của hệ thống quản lý, tính không hiệu quả của quá trình đầu tư và sự suy thoái đạo đức trong việc tiếp đối tượng. Di sản kém, cơ sở hạ tầng kém, tham nhũng nhiều tức là cạnh tranh bằng di sản không ưu thế, cạnh tranh bằng tài sản cũng không ưu thế và cạnh tranh bằng đạo đức cũng thế. Đây là một cảnh báo đồ sộ nhưng mới là cảnh báo chứ không phải so sánh phần trăm tỉ lệ. Chuyên gia Nguyễn Trần Bạt Vậy có còn nguyên cớ nào khác ngoài cơ sở hạ tầng, gánh nặng quy định pháp luật, tham nhũng làm cho việc vấn FDI của Việt Nam bị giảm đi? Chúng ta vừa tự kiêu lại vừa thiếu hiểu biết, chúng ta hội nhập hàng chục năm rồi nhưng từng lớp hiểu biết về các lệ luật quốc tế rất kém. Đến mức lầm lẫn địa vị của ông bộ trưởng một bộ với địa vị của ông Bộ trưởng Bộ Tư pháp trong những chuyện gần đây. Theo ông, để khắc phục tình trạng vừa chỉ ra thì giải pháp là gì? Gần đây có hai quyết nghị mà tôi rất thú nhận. Nghị quyết thứ nhất là Nghị quyết 4 chấn chỉnh lại tư cách đạo đức của cả một hệ thống chính trị, quyết nghị thứ hai là quyết nghị Hành pháp, Nghị quyết của Chính phủ về việc nâng cao sức cạnh tranh nhà nước của Việt Nam. Làm tốt hai chuyện này sẽ khắc phục được những khuyết tật mà chúng ta vừa luận bàn từ nãy đến giờ. Lào, Campuchia đã vượt mặt Việt Nam Theo quan sát và đánh giá của ông, Campuchia và Lào có thể "vượt mặt" Việt Nam trong vấn đầu tư nước ngoài hay không, nếu có thời kì có thể là bao lâu? Tôi nghĩ giờ Lào, Campuchia đã vượt Việt Nam rồi. Dân số Campuchia, Lào ít hơn Việt Nam tức thị gánh nặng để giải quyết mọi vấn đề từng lớp thấp hơn, nhẹ hơn. Đây là một thông số rất quan yếu. Họ đã có ưu thế về di sản, quy mô tài sản cần phải đầu tư, họ lại thực thi chính sách tốt hơn chúng ta. Có thể chỉ số hình thức về tham nhũng của họ cũng chẳng kém mình, nhưng cơ cấu nhẹ và ít hơn vì vậy dễ giải quyết hơn. Rõ ràng, họ có ưu thế trong việc khắc phục các khuyết tật cơ bản của một nền kinh tế nhà nước. Họ vượt chúng ta rồi chứ không phải mất bao nhiêu lâu nữa. Trong khi chúng ta đi trước, có ưu thế là từng có một đời lãnh đạo vô cùng nhạy cảm, nhưng chúng ta không tận dụng được điều ấy, chúng ta ề à, chậm chạp. Chúng ta không phân tách các đặc điểm quốc gia, chúng ta vẫn say sưa trong việc nói về mình và chúng ta thua. Tuy nhiên, tôi lưu ý thế này, nếu chúng ta xem đây là không gian kinh tế Đông Dương, tức Lào, Campuchia, Việt Nam thì phải nói rằng nếu cả Lào và Campuchia đều phát triển tốt hơn lên, điều kiện cơ sở hạ tầng, nền kinh tế tốt hơn lên thì nền kinh tế của bán đảo Đông Dương sẽ tốt hơn. Nền kinh tế của Đông Dương tốt hơn chưa chắc đã có hại cho Việt Nam mà còn có lợi. Bởi thế chúng ta phải cân đối giữa việc đi nhanh một tí của Lào và Campuchia kéo mất đầu tư, với việc đầu tư nhảy dù vào tuốt tuột bán đảo Đông Dương. Bởi người Lào và người Campuchia cần Việt Nam như là cửa biển. Vì vậy rõ ràng trong chính sách đối ngoại, chiến lược phát triển của bán đảo Đông Dương chúng ta phải hiểu mình giữ địa vị gì, phải thấy rằng sự vươn lên của cả Lào và Campuchia là lợi thế của bán đảo Đông Dương. Hiện chúng ta mở mang TPP nghĩa là vươn sang bên kia bờ Thái Bình Dương, thế thì tại sao lại nóng ruột và đau khổ vì Lào và Campuchia vượt mặt chúng ta?