Sáng tác về đề tài công nhân: Cần nhất sự đam mê

Thiếu người viết Vừa qua, tập truyện ngắn Bãi vàng, đá quý, trầm hương của tác giả Nguyễn Trí đoạt Giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam. Điều gì đã khiến tác phẩm của một cây bút không chuyên nhận được đánh giá cao như vậy? Bản thân 16 truyện ngắn trong tập truyện cũng không phải là tác phẩm từ sự tưởng tượng, nói một cách chuẩn xác thì đó gần như là một dạng hồi ký của chính tác giả. Một cuộc đời đầy những biến động và thăng trầm, qua rất nhiều công việc, từ đãi vàng, tìm trầm, nấu rượu, thợ hồ, dạy tiếng Anh… vơ được chuyển tải bằng văn chương, gây xúc động cho người đọc với sự chân thật đầy gai góc. Có thể nói, chính sự chân thật đã làm nên thành công cho tác phẩm này. Và sự chân thật cũng là vấn đề của việc sáng tác văn chương về đề tài người công nhân hiện. Tại một cuộc hội thảo do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức về việc sáng tác tác phẩm về giai cấp công nhân hiện giờ, câu hỏi lớn được các đại biểu đề ra là: “Ai viết?”. Đôi khi, Hội Nhà văn địa phương lại tổ chức một vài chuyến thăm khu công nghiệp, khu chế xuất, gặp gỡ giao lưu với anh em công nhân một buổi, nghe vài câu chuyện, đọc vài bài thơ, hát tặng nhau dăm bài hát, thật khó để trong hoàn cảnh đó các tác giả có thể viết về người công nhân hôm nay. Còn nhớ để viết Vùng mỏ, nhà văn Võ Huy Tâm phải biến mình thành một người thợ mỏ than, cũng đẩy xe goòng, cũng chui hầm như những người thợ khác. Rồi nhà thơ Thanh Tùng đi làm thợ đóng tàu ở Hải Phòng; Xuân Cang, Lê Minh làm thợ đanh thép ở Thái Nguyên… Từ thực tế trải nghiệm đó, họ mới có thể viết nên những tác phẩm mà ở đó người công nhân thấy được hình bóng mình, bạn đọc nơi khác thì xúc động trước những chi tiết độc đáo, đầy chân thực của tác phẩm. Đi tìm người viết Nhận thấy sự thiếu hụt trên, Tổng Liên đoàn cần lao Việt Nam phối hợp cùng Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức các cuộc vận động sáng tác viết về người công nhân hôm nay. Thế nhưng, trong lần trao giải trước tiên, vẫn chỉ thấy những tác giả cũ như Ma Văn Kháng, Võ Khắc Nghiêm, Lê Thành Chơn… Chính ở đây, nguyên tố chân thật vẫn được khẳng định như ở tiểu thuyết Canh năm của nhà văn Lê Thành Chơn có bối cảnh kinh dinh ở một khách sạn với những vấn đề thời sự nhất trong lĩnh vực này. Sự chân thật có thể khẳng định vì tác giả cũng chính là giám đốc một khách sạn lớn tại TPHCM và từng được xem là một trong các giám đốc khách sạn quốc doanh thành công nhất. Thế nhưng, vẫn còn quá ít những người viết về công nhân. Thế hệ trẻ hôm nay viết nhiều về tình, về những vấn đề cuộc sống xung quanh họ giữa chốn đô thị… Và chẳng có điều gì sai về chuyện đó khi tuyệt đại bộ phận nhà văn trẻ giờ đều sống và làm việc ở TP. Nhà văn không thể sáng tác nhất là sáng tác những tác phẩm hay về điều mà họ không thông thạo. Đã có lúc, người ta cho rằng viết về công nhân không ai bằng chính công nhân và cần phải có những hình thức khuyến khích, đầu tư cho việc sáng tác ở hàng ngũ công nhân. Điều này không sai nhưng không phải tuyệt đối. Cách nay không lâu, tại Việt Nam đã xuất bản cuốn sách có đầu đề Gái công xưởng của nhà văn Trung Quốc Leslie T.Chang. Tác phẩm viết về một xã hội công nhân mới ở Trung Quốc, những người đã tạo ra hàng hóa tiêu dùng cho cả thế giới. Tác phẩm đã phơi bày những mặt đen tối, những thực trạng của lớp công nhân giờ ở tổ quốc này, quay cuồng trong bộ máy công nghiệp, người vật lộn thoát ra để đổi đời, kẻ yên phận vùi tuổi xuân, rồi những tối dạ, những nhập nhoạng giữa ái tình và tiền bạc… Có thể nói, tác phẩm đã khắc họa ra một phần người công nhân bây giờ. Và Leslie T.Chang không phải là công nhân, bà là một nhà báo và để viết Gái công xưởng, bà đã thu thập một lượng lớn tài liệu, báo cáo, số liệu… đồng thời bà cũng đến với những mảnh đời công nhân, lắng nghe, trao đổi với họ để thu thập thông tin. Từ thành công của Gái công xưởng cho thấy, nếu mong muốn viết về công nhân, chỉ cần có tấm lòng, nỗ lực và đam mê, một tác giả vẫn có thể sáng tác về đề tài công nhân, phản ánh được những vấn đề của công nhân Lao động trong xã hội giờ. TƯỜNG VY