Mỗi ngày sau một ngày

Bìa tập thơ "Mỗi ngày sau một ngày" của thi sĩ Trần Nhật Lam. Thời đó, Ban Văn nghệ của Đài ngôn ngữ Việt Nam quy tụ nhiều cây bút thơ sung sức. Từ Tuân Nguyễn, Vũ Quần Phương, Trúc Thông, Nguyễn Bùi Vợi, Lê Đình Cánh, Lê Xuân Đố, Trần Mạnh Thường, Lâm Huy Nhuận... Trần Nhật Lam đã nhiều năm phụ trách Ban Văn nghệ của Đài. Cái thời được ngâm thơ, đọc truyện trên buổi phát thanh Văn nghệ của Đài ngôn ngữ Việt Nam thật là vinh dự. Trần Nhật Lam ký duyệt bài vở cho anh em, nhưng rất ít khi ông cho ngâm thơ hoặc đọc văn của mình. Anh em viết dạo đó rất nể trọng tính cẩn thận và khiêm nhượng ở ông. Ông là người luôn có ý thức nghĩa vụ trước công việc. Ngày ngày, thời kì dài, anh em luôn quen thuộc hình ảnh ông với người vợ, chị Nhuận, người dân tộc Tày, từng cùng là sinh viên Tổng hợp văn, đèo nhau bằng chiếc xe đạp Phượng Hoàng từ nhà ở phố Bát Sứ tới Đài phố Quán Sứ làm việc. Anh chị đi và về chuẩn xác như chiếc đồng hồ báo thức. Anh em viết ở Hà Nội dạo đó tôn trọng ông, ấn tượng với hình ảnh thân thuộc đó. Tập thơ trước hết của ông là "Đất tôi yêu", in năm 1973, được giải thưởng văn chương đề tài công nhân do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức, năm 1975. Tập thơ thứ hai của ông, tập "Mỗi ngày sau một ngày" xuất bản cuối năm 2013. Vậy là ông có tới bốn mươi năm ấp ôm, nuôi dưỡng mới ra được tập thơ này. Nhiều bạn sáng tác hỏi ông rằng, tốc độ viết như vậy có phải do ông quá cẩn thận tới mức dè dặt không? Có phải thuộc tính công việc, có phải tính cách của ông đã ảnh hưởng tới cả việc sáng tác thơ ca của ông không? Giữa thời buổi thơ ca in ra như vũ bão, có tác giả trong một năm hết in tập này tới tập khác, vậy thì khoảng cách hai tập thơ là bốn mươi năm của ông có phải là sự cẩn trọng, hay sự nguội lạnh với thi ca? Đọc tập "Mỗi ngày sau một ngày" của nhà thơ Trần Nhật Lam, tôi nhận thấy tình ái thi ca trong ông vẫn xuyên suốt. Thơ ông vẫn luôn cập nhật với cuộc sống sục sôi, nhiều biến động. Ông như muốn thơ mình được gắn với cuộc sống. Đề tài trong thơ cũng được mở mang. Có bài nói về biển, về rừng, về người đánh cá, người đi bè, người thợ sông Đà, người quê bươn chải ra phường phố mưu sinh, người chiến sĩ cùng đồng đội ký lên cờ cảm tử giữ bờ cõi giang san. Một bài thơ viết về tấm lòng với người mẹ khá ấn tượng là bài "Trong đêm ngọn lửa nói điều chi". Đấy là một đêm mưa, anh gõ cửa nghỉ nhờ ngôi nhà nhỏ bên đường. Nhà chỉ mình đích mẫu. Anh được mẹ cho ăn, cho ngủ. Mẹ chăm nom anh như coi sóc đứa con trai của mẹ vừa ra trận. Và đêm ấy, "ngọn lửa bập bùng như muốn kể"... Cứ láy đi láy lại như nỗi niềm của mẹ, nỗi niềm của người con trên đường công tác. Hình ảnh người mẹ trong bài thơ "Má ơi, trưa tháng năm" như hình tượng người mẹ Tổ quốc Việt Nam " Thắp hương cho đứa khuất/ vá áo cho đứa còn ". Bài thơ đề cập đến sự hy sinh vô hạn bến của bà mẹ Việt Nam. "Mỗi ngày sau một ngày" có nhiều bài thơ viết về khoảng riêng tây của nhà thơ. Những bài thơ không chỉ dừng ở cái riêng, mà khái quát được tâm thế của một người có tuổi, đã đi tới chặng cuối của con đường mình chọn. Viết về tình cảm ông cháu, ông có những nỗi niềm xúc động tâm thành " Thương cháu chưa nín/ Mà ông khóc rồi " (Cườm). Viết cho người yêu yêu, ông tự nhủ: Anh được không sợ hãi bóng tối Trừ sợ hãi mình nhạt nhòa, yếu hèn. Hoặc: Anh được thứ quyền lực riêng trong trẻo Sáng tươi lên trong mới mẻ thế cục. (Nói với người thương) Bài thơ "Người chồng che dù cho vợ" là bài thơ tình cảm động, thứ tình cảm của người đã qua nhiều thăng trầm thế cuộc. Bởi lẽ, người chồng biết " Che một phía tạnh ráo/ Gió êm và nắng tươi/ Anh che/ Ngọn lửa ấp iu, nồng đượm bếp nhà mình ". Trên chặng đường hành trình của mình, ai cũng có khoảnh khắc dừng lại chiêm nghiệm những gì mình đã sang trọng. Phải là người vững tâm đi qua mọi vui buồn mới viết được những câu thơ đầy nỗi niềm: Xế ngày tím trận mưa rào Bên chùa hoa đã ngả vào khói sương. Và: Mà ta chân trĩu dặm đường Trái tim mê mải lại thương lấy mình (Tựa cổng chùa) Phải là người thản nhiên, vững tin nên nhà thơ mới viết được những câu thơ da diết trong bài thơ mà ông chọn làm tên tập thơ: Mỗi ngày sau một ngày Ta nắm bàn tay năm tháng Như nắm bàn tay ý trung nhân Ngón kề ngón đan bện nhau ấm nóng. Tập thơ "Mỗi ngày sau một ngày" là nỗi niềm của người lặng lẽ hành trình trên con đường của chính mình. Nỗi niềm da diết, đắng đót và nhân đức. Tháng 3/2014