2014: Kinh tế Mỹ có thể lạc quan hơn

Nếu nhà đầu tư cho rằng FED sẽ không thể giữ lời hứa duy trì lãi suất ở mức thấp, lợi suất trái khoán sẽ tăng và có thể sẽ đe dọa đà phục hổi của kinh tế Mỹ. "Có vẻ như hoạt động kinh tế đang tăng trưởng kiên cố" Fed đã tuyên bố như thế trước ngày ông Bernanke nhậm chức chủ tịch.Tuy nhiên, bên dưới cái vững chắc này là một cuộc khủng hoảng đang âm ỉ và thực tiễn đã cho thấy đó là cuộc suy thoái nhợt nhất kể từ thập niên 1930. Đối với bà Janet Yellen, người kế nhiệm Bernanke vào đẩu tháng 2 tới, tình hình dường như hoàn toàn ngược lại. Ti lệ thất nghiệp ở mức 7%, tăng trưởng GDP khoảng hơn 2% và lạm phát ở mức quá thấp (hiện chỉ quanh mức 1%). Tuy nhiên, đã có những dấu hiệu cho thấy "2014 có thể là một năm đột phá của kinh tế Mỹ" theo Tổng thống Mỹ Barack Obama. Cuộc đột phá này có thể đã diễn ra sớm hơn. Xuất khẩu và hoạt động đẩu tư trang thiết bị của doanh nghiệp tăng mạnh cho thấy tăng trưởng kinh tế Mỹ có thể đạt mức 3% trong quý IV/2013 so với cùng kỳ năm 2012. Nếu đúng như vậy, GDP cả năm 2013 có thể tăng trưởng 2,7%, lần đầu tiên kể từ khi suy thoái diễn ra. Chuyên gia kinh tế của Fed dự đoán tăng trưởng kinh tế có thể đạt 3% trong năm 2014, trong khi chuyên gia kinh tế khu vực tư nhân cho rằng mức tăng trưởng năm nay sẽ là 2,8%. Dẫu vậy, một số người vẫn tỏ ra hoài nghi về các dự báo lạc quan trên và sự hiềm nghi này là hoàn toàn dễ hiểu, nhất là khi nhìn lại các dự báo của quá khứ. Kể từ năm 2008, hầu như năm nào cả chuyên gia Fed lẫn chuyên gia bên ngoài đều dự đoán nền kinh tế Mỹ sẽ đi lên, để rồi lại thất vọng khi điều đó đã không diễn ra như họ dự kiến. Tuy nhiên, năm nay, chuyện có thể sẽ khác, vì các chuyên gia đã ít bất đồng hơn trong dự báo về thất nghiệp và lạm phát. Theo ngân hàng Mỹ Goldman Sachs, sự hòa hợp như vậy thường cho ra dự báo chính xác hơn. Lý do của sự lạc quan này là tác động của chính sách tài khóa lên tăng trưởng GDP sẽ nhẹ hơn. Có thể thấy, các mức thuế cao hơn và việc cắt giảm xài chính phủ đã lấy đi 1,5 điểm phẩn trăm khỏi tăng trưởng GDP năm 2013. Nhưng năm nay, Goldman Sachs dự kiến tác động của chính sách tài khóa lên tăng trưởng sẽ chỉ là 0,4 điểm phần trăm. Con số này còn có thể ít hơn vì Quốc hội Mỹ đang xem xét việc kéo dài thời gian trợ cấp thất nghiệp thêm 3 tháng nữa. Chuyển biến tích cực trong thu chi của hộ gia đình là một lý do khác để các chuyên gia lạc quan. Nhờ giá chứng khoán và giá nhà đất tăng, giá trị tài sản ròng của hộ gia đình Mỹ đã quay trở lại mức cao kỷ lục. Lãi suất cho vay thế chấp ở mức thấp, tỉ lệ vỡ nợ và việc siết chặt ăn tiêu cũng đã giúp giảm đáng kể nợ hộ gia đình. Tỉ lệ nợ hộ gia đình Mỹ hiện đã giảm xuống chỉ còn 105% thu nhập khả dụng, thấp hơn mức 140% của năm 2007. Cũng nhờ giá cả tăng, số lượng nhà có giá trị thấp hơn giá trị khoản thế chấp của họ đã giảm từ mức 10,5 triệu vào cuối năm 2012 xuống còn 6,4 triệu trong quý III/2013, theo ước tính của CoreLogic, một hãng cung cấp dữ liệu bất động sản. Điều này sẽ giúp xúc tiến chỉ tiêu tiêu dùng và khuyến khích ngân hàng đẩy mạnh cho vay. Trước việc nền kinh tế Mỹ đang có nhiều dấu hiệu hồi phục kiên cố, Fed đã điều chỉnh "toa thuốc" cho phù hợp hơn với tình hình mới. Đó là giảm quy mô chương trình mua lại trái khoán từ mức 85 tỉ USD mỗi tháng xuống còn 75 tỉ USD - gói nới lỏng định lượng mà Fed đã duy trì trong những năm qua để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Fed dự kiến sẽ ngừng hẳn chương trình mua lại trái khoán vào cuối năm nay. Tuy nhiên, để tiếp tục kích thích tăng trưởng, cơ quan này vẫn cam kết sẽ giữ lãi suất ngắn hạn ở mức thấp gấn bằng 0 cho đến năm 2015 và có lẽ là lâu hơn nữa nếu lạm phát, hiện xoay quanh mức 1%, không đạt mục tiêu 2% đề ra. Tất cả những điểu này đã đặt ra hai thách thức cho bà Yellen: Phải làm gì nếu chuyên gia kinh tế theo trường phái "lạc quan" dự báo đúng và phải làm gì nếu họ dự báo sai. Trong trường hợp dự báo đúng, nghĩa là nền kinh tế phục hổi, bà Yellen có thể sẽ đối mặt với áp lực tăng lãi suất trước hạn kỳ vọng của bà. Chuyên gia kinh tế Benjamín Mandel của Citigroup cho rằng, ngay cả khi tỉ lệ thất nghiệp chưa giảm xuống mức kỳ vọng của Fed và lạm phát vẫn ở mức quá thấp, lãi suất vẫn có thể sẽ bắt đầu tăng lên từ giữa năm 2014 và lên đến gần 3% vào cuối năm 2015. Thực tế là bà Yellen đang gặp nhiều sức ép. Một số vị chủ tịch các ngân hàng dự trữ liên bang khu vực đang kêu ca về vận hạn "kích thích tăng trưởng"quá là thong thả của Fed. Sắp tới, nhiều chiếc ghế trong Hội đồng Thống đốc của Fed sẽ được thay thế. Và những người mới có thể sẽ không có tính nhẫn nại như bà Yellen. Tổng thống Obama đã chỉ định Stanley Fischer, từng là Thống đốc nhà băng Trung ương Israel, vào vị trí Phó Chủ tịch Fed. Ông này lại là người không mấy tin vào những lời hứa giữ lãi suất ở mức thấp. Nếu nhà đầu tư cho rằng Fed sẽ chẳng thể giữ lời hứa duy trì lãi suất ở mức thấp, lợi suất trái khoán sẽ tăng và có thể sẽ đe dọa đà phục hổi của kinh tế Mỹ. Trong trường hợp nền kinh tế không bình phục như dự báo của Fed, bà Yellen sẽ phải vắt óc xem cần dùng công cụ gì khi các gói kích thích kinh tế không còn tác dụng. Ngay ông Bernanke, dù khá lạc quan, nhưng trong bài phát biểu ngày 3.1.2014, cũng khuyến cáo: "Nếu những năm qua dạy chúng ta điều gì, đó là phải rất cẩn trọng trong các dự báo của mình". Thực tại là đã có những dấu hiệu cho thấy còn yếu kém trong tháng 12/2013. Doanh số bán ô tô, chẳng hạn, vẫn khiêm tốn, cho thấy sức cầu còn yếu ớt. Trong những năm qua, cứ mồi lần Fed đưa ra dự báo lạc quan thì thị trường lại thất vọng. Những lần ấy thường bị đổ lỗi là do... Xui rủi như ảnh hưởng của khủng hoảng nợ công châu Âu, rối ren trong vấn đề tài khóa hay do thảm họa thiên nhiên. Nếu những số liệu sắp tới chứng minh rằng Mỹ không bình phục như dự kiến thì sẽ đổ lỗi cho cái gì? Ông Larry Summers, từng là ứng cử viên kế nhiệm ông Bernanke, tự hỏi phải chăng kinh tế Mỹ đã bước vào giai đoạn đình đốn kéo dài, thời kỳ mà sức cầu yếu không phải là ngoại lệ, mà là căn bệnh kinh niên của nền kinh tế. Hoặc có lẽ việc năng suất sản xuất và số việc làm mới tạo ra tăng chậm đã và đang là lực cản cho đà phục hổi của nền kinh tế. Nếu đúng như vậy, bà Yellen hầu như chẳng có thể làm được gì để thay đổi. Và đây chính là điều đáng lo ngại hơn cả. Theo The Economist